Sözlü kültürde destanlarla başlayan bilgi aktarımı, matbaanın icadıyla büyük değişim geçirdi. 21. yüzyılda teknolojinin dokunuşuyla bilgi teknolojileri ve enformasyon aktarımı da doğal olarak evrimleşti. Yayıncılık ise günümüzde dümenini e-kitap, kişisel e-yayıncılık, geleneksel basım ve satış tekniklerini yönüne çevirmiş durumda.
Gelişen iletişim teknolojileriyle desteklenen bilgi üretimi ve dağılımı 80’li yıllardan
sonra kişisel bilgisayarlarla hızlandı. Bilgi ise tarih boyunca hiç olmadığı kadar önem kazandı. Masaüstü yayıncılığın öncülerinden Apple, ürettiği e-kitap okuyucu, iPod touch ya da iPhone gibi modellerle e-kitap havuzu oluşturmanın önünü açtı. Gelin bu bilgiler ışığında Türkiye’de e kitap yaygınlaşıyor mu? Ülkemizin teknolojik devrimden payına düşenler neler? Hep birlikte inceleyelim.
E-kitap nedir?
E-kitap (elektronik kitap), bilgisayar ekranında ve dijital cihazlarda (tablet, akıllı telefon, bilgisayar vb.) görüntülenmek üzere oluşturulmuş ya da dijital formata dönüştürülmüş kitaplardır. Yazarın güvenliği ve korunması açısından tekrar düzenlenemez.
E-kitapların basılı kitaplara göre mal edilmesi daha ucuz ve kullanışlıdır. Yazarlar, çalışmalarının basılı kopyalarını yazdırmak için gereken genel masrafları ödemek zorunda kalmaz. E-kitaplar, aynı anda birden fazla cihazdan erişim sağladığı için daha az yer kaplar.
E-kitap Türkiye’de ve dünyada nasıl ortaya çıktı?
Adını Gutenberg’den alan Gutenberg Projesi, e–kitap koleksiyonuna sahip ilk projedir. Michael Hart ise 1971’de oluşturulan topluluğun kurucusudur. Ana hedefleri e-kitabı yaymak ve oluşumunu desteklemek olan ABD menşeili grubun web sitesi, e-kitap site şeklinde düzenlenmiştir. 45 binden fazla e-kitabın yer aldığı siteden istediğiniz eseri telif ajansından izni alınmış olduğu için ücretsiz olarak indirebilirsiniz. Fakat Türkiye’de telif hakları dolayısıyla böyle bir erişim mümkün değil.
90’lı yılların sonunda Project Gutenberg ülkemizde de duyuldu. E-kitap kavramının Türkiye’de geniş kitleye yayılmasını sağlayan dönüm noktası ise Microsoft Reader yazılımı oldu. Yasal olarak e-kitap satışı yapılmasa da Word dosyalarını Microsoft Reader biçimine dönüştürmek kolay olduğu için pek çok Türkçe kitap taranıp internetten paylaşıldı. Fakat kısa süre içerisinde bilgisayarda kitap okumanın zorlukları nedeniyle e-kitaba olan ilgi azaldı.
Günümüzde Türkçe e-kitap ve e-mürekkep tabanlı e-kitap oku araçlarının satışları Türkiye’de de yapılıyor. Fakat e-kitap ülkemizde bazı engellere takılıyor:
Türkiye’de e-kitabın önündeki engeller:
Öncelikli olarak incelememiz gereken, basılı ve e-kitap fiyat karşılaştırması. E-mürekkep teknolojisinin kullanıldığı Kindle ya da Nook gibi e-kitap okuyucularının fiyatları, tablet bilgisayarlarla yarışıyor. Dolayısıyla bu fiyatları az sayıda insan ödeyebiliyor.
Türkiye’de satılan e-kitap okuyucularının fiyatları çok yüksek olmasına rağmen görüntü kaliteleri de çok düşük.
Amazon ve Barnes&Noble gibi online alışveriş sitelerinden e-kitap okuyucular çok makul fiyatlarla temin edilebiliyor. Dolayısıyla ABD’de kitap satışlarının %25’ini e-kitaplar oluşturuyor. Türkiye’de ise e-kitap satış oranları %2 seviyelerinde. Örneğin; Kafka’nın veya Dostoyevski’nin aynı e-kitabını farklı yayınevlerinden satın almak mümkün. (Bu kitaplar zaten Project Gutenberg ve Amazon’dan ücretsiz temin edilebiliyor) Fakat Orhan Pamuk ya da Yaşar Kemal’in eserlerini bulabilmeniz mümkün değil.
Son olarak Türkiye’de e-kitap meselesini okuyucu açısından değerlendirdiğimizde ise karşımıza korsan yayınlar çıkıyor. Türkiye’deki korsan kitap satışının yüksekliği yazarları korkutarak e-kitap alanında üretken olmalarını engelliyor.
Türkiye’de en çok okunan format e-kitap olacak.
Önceki başlıkta sizlere e-kitap satışı istatistiklerinden bahsetmiştik. Amerika’daki kitap satışlarının %25’ini, Avrupa’da ise %20’sini oluşturan e-kitaplar; Türkiye’de %2 seviyelerinde bulunuyor. Türkiye’de en çok okunan kitaplar sıralamasında e-kitap formatı çok düşük olsa da teknolojik gelişmelerle e-kitapların basılı kitapları aşacağı öngörülüyor.
E-Kitap Tercih Nedenleri
Türkiye’de yakın gelecekte e-kitapların basılı kitaplara göre tercih sebebi olacağını şu nedenlerle açıklayabiliriz:
- E-kitap tasarım ve dağıtım maliyeti basılı kitaba göre oldukça düşüktür. Dolayısıyla e-kitap fiyatları basılı kitaplara göre oldukça azdır.
- Türkiye’nin genç nüfusu oldukça yüksektir. E-kitaplar da akıllı telefon ya da tabletlerden okumayı seven gençler için tercih sebebi olacaktır.
- E-kitap teknolojisiyle yüzlerce kitabı aynı anda çantanızda taşıyabilmeniz mümkündür. Ayrıca e-kitap bölümlerini dilediğiniz gibi sevdiklerinizle paylaşabilirsiniz.
- Dilediğiniz kitabı evinizin konforunda, kısa sürede ve ucuz olarak satın alabilirsiniz.
- E-kitap okumayı tercih ederek kağıt kullanımını azaltmış ve çevreyi korumada katkıda bulunmuş olursunuz.
- Geleneksel satış ve dağıtım sistemlerinin maliyetli oldukça yüksektir. Dolayısıyla yazarlar kısa süre sonra yayınevlerinden e-kitap formatında eser yayınlamalarını talep edecektir.
- Son olarak Türk yazarlar, kitapların evrensel dağıtımının e-kitap formatında kolay ve hızlı olduğunu fark edecektir. Böylece yurtdışında yaşayan Türklere kitaplarını e-kitap olarak ulaştırmak isteyeceklerdir.
Tüm bu nedenler doğrultusunda yakın zamanda e-kitabın en çok tercih edilen format olacağı öngörülüyor. Fakat yakın geleceğe kadar geleneksel baskısı olmayan kitaplar kolayca kabul görmeyecek. Çoğu yayınevi de halihazırda baskısı olmayan kitapları sıfırdan e-kitap olarak basmayı reddedecek. Bu davranış şekli de bizlere basılı kitaba karşı saygılı bir tutum sergilendiğini gösteriyor.